Chiều ngày 1/3 (tức ngày 21 tháng Giêng), Lễ động quan của Nghệ nhân nhân dân Trần Thị Duyên, đại lão đồng đền Phủ Dày (Nam Định) đã được diễn ra trong niềm kính tiếc vô hạn của gia đình, nhân dân địa phương và những người yêu mến tín ngưỡng thờ Mẫu.
Trước đó, cụ Trần Thị Duyên (hay còn gọi là cụ Đức) đã "hạc giá xe mây về hầu Thánh Mẫu" lúc 5h55 ngày 28/2, hưởng thọ 95 tuổi.
Đồng đền Phủ Tiên Hương (thuộc quần thể di tích Phủ Dầy, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, Nam Định) được ghi nhận nhờ những cống hiến không mệt mỏi trong gìn giữ, phát huy giá trị di sản tín ngưỡng thờ Mẫu.
Cụ Duyên theo học thực hành nghi lễ chầu văn từ năm 1946. Năm 1975, cụ Duyên thụ pháp làm thầy (trình đồng mở phủ), rồi làm thủ nhang phủ Chính Phủ Dày. Từ năm 1976 đến nay, cụ Duyên đã truyền dạy cho các đệ tử, học trò những phép tắc, chuẩn mực trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Đến nay, số lượng đệ tử, học trò mà cụ đã truyền dạy lên tới hơn 1.500 người, trong đó có nhiều nghệ nhân.
Tháng 9/2022, cụ đồng Trần Thị Duyên là cá nhân duy nhất của tỉnh Nam Định được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân. Bà cũng từng được tặng thưởng Huy chương Kháng chiến hạng nhì và Huân chương Kháng chiến hạng ba.
Nghệ nhân Trần Thị Duyên nắm giữ nhiều tri thức liên quan đến thực hành di sản với các nghi lễ như: Đàn lễ Tam Phủ thục mệnh, Đàn lễ Kiều năm quan, Đàn lễ nhập tự, Đàn lễ Kiều thỉnh Thánh Mẫu, Đàn lễ Tứ Phủ trình đồng…Cụ luôn tâm niệm mọi việc lớn nhỏ trong thực hành tín ngưỡng đều phải tuân theo phép tắc "làm lính có công, làm đồng có phép".
Cụ đồng Trần Thị Duyên góp công trong quá trình xây dựng hồ sơ thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu từ 2012-2016, được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại ngày 1/12/2016.
Nghệ nhân nhân dân Trần Thị Duyên từng tâm sự: "Tôi cống hiến cả cuộc đời cho Mẫu. Lúc nào cũng dặn các con phải đoàn kết để lo toan việc Mẫu, cống hiến cho Mẫu. Coi di tích như nhà mình, thậm chí hơn nhà mình, vì nếu không như thế lấy ai bảo vệ di tích”.
Khung cảnh đông đúc, âm nhạc da diết tiễn biệt người Nghệ nhân đã dành cả cuộc đời thực hành, truyền dạy tín ngưỡng thờ Mẫu về đất mẹ.
Do lượng người và phương tiện tham gia đám tang đông nên CSGT huyện Vụ Bản đã cử lực lượng để đảm bảo phân luồng giao thông và giữ gìn an ninh trật tự.
Tưởng nhớ đến những đóng góp của Nghệ nhân Trần Thị Duyên với công cuộc gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản tín ngưỡng thờ Mẫu, bên cạnh con cháu trong dòng tộc, đông đảo nhân dân địa phương và những người yêu mến tín ngưỡng thờ Mẫu trong cả nước đã tề tựu về đất Phủ Dày để đưa tiễn cụ đồng.
Dù đông người song không khí lễ tang vẫn trang nghiêm, thành kính, đúng với truyền thống của dân tộc.
Thể theo nguyện vọng của Nghệ nhân khi còn tại thế và gia đình, Nghệ nhân Trần Thị Duyên được an táng tại nghĩa trang quê nhà.
Dòng người thương tiếc tiễn biệt người Nghệ nhân nhân dân - 'báu vật" nhân văn trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu.
