Giám đốc VESS: Chính sách thuế với xăng dầu hiện tại không còn phù hợp

Sáng 27/6, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) đã công bố nghiên cứu “Những đặc điểm cần lưu ý của thị trường xăng dầu Việt Nam và sự ảnh hưởng đến phúc lợi hộ gia đình”.

Xăng dầu là một trong những mặt hàng thiết yếu đối với người tiêu dùng. Do đó, việc đánh các loại thuế đối với mặt hàng xăng dầu ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và chỉ tiêu của hộ gia đình. 

Tại Việt Nam, hiện mỗi lít xăng, dầu bán ra đang phải chịu các loại thuế như: Giá trị gia tăng (10%), nhập khẩu (khoảng 10%), tiêu thụ đặc biệt (từ 8%-10%) và bảo vệ môi trường. 

Theo Giám đốc VESS Nguyễn Đức Thành, điều này đồng nghĩa với việc gánh nặng thuế đối với người tiêu dùng ngày càng gia tăng và tạo sức ép phải giảm bớt gánh nặng này. 

Tuy nhiên, thuế xăng dầu hiện đang đóng góp một phần quan trọng trong ngân sách Nhà nước. Việc giảm thuế sẽ dẫn tới hao hụt không hề nhỏ, gây ảnh hưởng tới các hoạt động kinh tế khác.

Đáng chú ý, Việt Nam là một trong số ít các quốc gia đa phần sử dụng các khoản thuế tương đối để áp lên mặt hàng xăng dầu. Đồng thời, là quốc gia hiếm hoi áp trực tiếp đồng thời hai khoản thuế tiêu thụ đặc biệt và bảo vệ môi trường lên mặt hàng xăng dầu.

Mặc dù có giá xăng dầu bán lẻ của Việt Nam ở mức tương đối thấp so với nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng so với thu nhập bình quân đầu người thì mức giá này ở vị trí cao hơn so với một vài quốc gia phát triển hoặc có cùng điều kiện về kinh tế như Mỹ, Nga, Malaysia, Indonesia. 

Do đó, Việt Nam có thể đối mặt với lạm phát, thuế tăng, giá đầu vào tăng, khi giá xăng dầu ở mức cao do chi phí cho xăng dầu được coi là một trong các khoản chi phí đầu vào của sản xuất. 

“Chính sách thuế hiện tại có thể không còn phù hợp với bối cảnh giá xăng dầu biến động bất thường như hiện nay” ông Thành nhấn mạnh.

Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đề xuất hai định hướng nhằm cải cách thị trường xăng dầu tại Việt Nam.

Thứ nhất, cần tách bạch các phân đoạn thị trường trong chuỗi cung ứng (xuất nhập khẩu, phân phối, đại lý, bán lẻ...) để tăng tính chuyên môn hóa của mỗi phân đoạn và tính cạnh tranh trong mỗi phân đoạn.

Thứ hai, cải cách thị trường theo hướng tăng tính cạnh tranh trên tất cả các phân đoạn thị trường của toàn chuỗi cung ứng thông qua việc giảm điều kiện kinh doanh (nhằm giảm điều kiện gia nhập thị trường).

Cụ thể, cần loại bỏ quy định về khoảng cách tối thiểu của điểm bán lẻ xăng dầu của Bộ Xây dựng để tăng tính cạnh tranh cho thị trường, phân chia rõ ràng trách nhiệm về chất lượng giữa các bên tham gia trong thị trường.

Cùng với đó, thay đổi chính sách liên quan cho phép doanh nghiệp bán lẻ có thể mua xăng dầu từ nhiều nguồn cung cấp khác nhau nhằm tạo cạnh tranh về giả/chất lượng xăng dầu bán lẻ. Quy định mức chiết khấu tối thiểu trong khi chưa thực hiện chính sách tự do lựa chọn nguồn cung.

Ngoài ra, thay đổi cách áp hai khoản thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế bảo vệ môi trường (gộp 2 loại vào 1 hoặc bỏ 1 trong 2).

Sử dụng thuế tuyệt đối khi áp lên mặt hàng xăng dầu, cụ thể là thuế tiêu thụ đặc biệt (ví dụ 2.000 VND/lít và điều chỉnh theo tình huống cụ thể). Nếu sử dụng thuế tương đối thì nên có mức trần tuyệt đối với mỗi loại thuế (ví dụ: 3.000 VND/lít). 

Tại buổi công bố nghiên cứu, ông Thành thông tin, hiện nay cũng đã có rất nhiều năng lượng mới được phát mình như điện, gió, hạt nhân,... nhưng chưa năng lượng nào đủ khả năng thay thế hoàn toàn cho xăng dầu.

Tuy nhiên, nguồn năng lượng này cũng có giới hạn, không được tái tạo thêm, ngược lại đang được sử dụng ngày càng nhiều. Theo dự báo thì nguồn năng lượng này chỉ có thể đáp ứng trong vài chục năm nữa. Vì vậy, giá cả của xăng dầu ngày càng tăng lên là điều khó tranh khỏi.

"Khi giá xăng dầu tăng thì ảnh hưởng rất lớn đến một số ngành nghề sử dụng nhiều xăng dầu để hoạt động cũng như dời sống của người dân. Trong khi đó, thị trường xăng dầu Việt Nam có tính độc quyền bán cao, dẫn tới rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng. Bởi vậy, việc kiểm soát giá và điều hành giá xăng dầu nhằm giúp Chính phủ mong muốn bảo đảm an ninh năng lượng" ông Thành nói.