Bản Khe Ò, xã Yên Na, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An là bản tái định cư để xây dựng Nhà máy thủy điện Bản Vẽ. Tuy nhiên, đến nay, do cuộc sống khó khăn và tiềm ẩn nguy hiểm nên hầu hết hộ dân đã bỏ bản đi sống nơi khác. Hiện khu tái định cư chỉ còn 3 hộ dân sinh sống gồm gia đình ông Lương Văn Thắng (67 tuổi), gia đình ông Vi Văn Trung (59 tuổi) và bà Lương Thị Minh (76 tuổi).
Khu tái định cư Khe Ò được xây bên cạnh sông Nậm Nơn.
Ông Lương Văn Thắng nguyên là Trưởng bản Khe Ò cho biết, năm 2004, thủy điện Bản Vẽ tiến hành xây dựng nên hàng nghìn hộ dân ở huyện miền núi Tương Dương phải nhường đất, chuyển đi tới các khu tái định cư do nhà nước xây dựng. Trong số này, 47 hộ dân chọn khu tái định cư Khe Ò, thuộc xã Yên Na, huyện Tương Dương cách nơi ở cũ 3km thay vì đến khu tái định cư ở huyện Thanh Chương (Nghệ An) cách 150km.
Ngay sau đó, những căn nhà tái định cư đã được xây dựng bên hông núi Khe Ò, phía dưới chân núi là con sông Nậm Nơn. Hạ tầng đường bê tông, điện lưới, ống dẫn nước, trường mầm non, nhà sinh hoạt cộng đồng... cũng nhanh chóng được hoàn thiện để đón người dân tới nơi ở mới. Năm 2005, khu tái định cư bản Khe Ò chính thức được thành lập, người dân vô cùng hân hoan di chuyển đến nơi ở mới, hi vọng rằng từ đây cuộc sống sẽ ổn định.
Tuy nhiên hiện nay chỉ có 3 gia đình sinh sống.
Thế nhưng, có mặt tại khu tái định cư Khe Ò những ngày cuối năm 2019, chúng tôi không khỏi sững sờ trước khung cảnh hoang tàn, tiêu điều. Chỉ sau 15 năm, nơi đây trông như một “bản làng ma” bởi cảnh vắng lạnh do không còn người sinh sống.
Ông Thắng cho biết: “Thời gian đầu mọi người rất vui vì có nơi ở vừa sạch đẹp lại thuận lợi, thế nhưng chỉ sau vài năm ở đây thì người dân đã lần lượt bỏ chạy đi tìm nơi ở mới vì lo sợ nguy hiểm đến tính mạng. Nguyên nhân là do thường xuyên có đất đá từ trên núi Khe Ò sập đổ, rơi xuống các ngôi nhà của khu tái định cư”.
Đặc biệt, năm 2010, sau vài trận mưa lớn, một tảng đá khổng lồ nằm phía sau nhà bếp của bà Quang Thị Mai bất ngờ lăn xuống. Tảng đá đè sập nhà bếp rồi vỡ đôi, một nửa lăn xuống đường, nửa kia xuống vực. Hai vợ chồng bà Mai cùng 2 con may mắn phát hiện nên kịp chạy thoát thân.
Các ngôi nhà bị bỏ hoang, trở nên điêu tàn.
Sau sự cố này, 7 hộ dân cạnh nhà bà Mai đã chuyển nhà xuống phía dưới núi ở, do lưng núi ở phía sau nhà có nguy cơ đổ sập. Khoảng 1 năm sau, người dân phát hiện một vết nứt dài chạy vòng phía sau khu tái định cư nên báo chính quyền. Chính quyền đã cho kiểm tra, xác nhận có vết nứt và cảnh báo nguy hiểm cho người dân. Sau đó, do sợ nguy hiểm nên người dân lần lượt bỏ khu tái định cư, quay về gần bản cũ dựng nhà tạm ven sông Nậm Nơn.
Nói về việc 3 hộ dân còn lại không chuyển đi, bà Lương Thị Minh cho hay: “Chúng tôi già rồi nên cũng không ăn uống hết bao nhiêu, cũng có rau trồng được, gà nuôi là đủ rồi. Thỉnh thoảng những hộ khác đặt bẫy được thú rừng thì có chia cho tôi. Giáp Tết phía chính quyền cũng cử đại diện đến hỏi thăm và tặng quà, như vậy cũng đủ ăn Tết”.
Điều đáng nói, người dân ở khu tái định cư Khe Ò không có đất sản xuất, mỗi nhà chỉ có đất ở và mảnh vườn nhỏ, nhưng đất toàn đá sỏi và dốc nên không trồng được cây gì. Các hộ dân còn lại nay chỉ còn biết chăn nuôi một vài con trâu, con gà, đánh cá dưới sông và trồng rau cố bám trụ qua ngày. “Chúng tôi cũng muốn đi lắm nhưng mà già rồi, chẳng còn biết đi đâu, làm gì để sống nữa”, bà Minh nói.
Bà Minh cho biết Tết không chuẩn bị gì nhiều vì chỉ có một mình.
Ông Lương Đại Thắng, Chủ tịch UBND xã Yên Na xác nhận, nguyên nhân người dân khu tái định cư Khe Ò chuyển đi sinh sống nơi khác chủ yếu do sợ sạt lở, 3 hộ còn lại do chưa có điều kiện chuyển đi nhưng tương lai cũng sẽ di dời. Theo chính quyền địa phương, trước đây, vì lý do cấp bách trong di dân, giải phóng mặt bằng thủy điện Bản Vẽ nên việc lựa chọn, khảo sát vị trí xây dựng khu tái định cư Khe Ò chưa hợp lý.
“Ven sông thì sạt lở, chất lượng nước sạch không đảm bảo, công trình cơ bản nhanh xuống cấp. Đặc biệt, người dân bỏ đi là sợ đá lăn và một vết nứt lớn trên đỉnh núi càng ngày càng rộng ra. Các hộ kéo nhau đi cả, 3 hộ còn lại chắc cũng khó bám trụ lại. Sau khi người dân bỏ tái định cư, họ đề nghị xã bố trí đất để ở nhưng xã không có đủ quỹ đất. Chúng tôi đã nhiều lần đề nghị huyện giải quyết, thế nhưng nhiều năm trôi qua huyện vẫn chưa tìm được biện pháp gì cả”, ông Thắng nói.
Xem thêm video:
