Một đứa trẻ được cha mình cõng trên vai và cùng nhau đi dạo trong công viên rợp lá vàng rơi đã trở thành hình ảnh điển hình của một “ikumen" Nhật Bản. Đây là thuật ngữ để nói đến những người đàn ông toàn diện, "giỏi việc nước và đảm việc nhà".
Quyền lợi không dám dùng
Trong suốt thập kỷ qua, Nhật Bản đã tìm cách lan tỏa thuật ngữ "ikumen" một cách sâu rộng hơn để chống lại tình trạng làm việc quá mức của đàn ông nơi đây. Ngoài ra, đó cũng là cách để cải thiện tình trạng tỷ lệ sinh cực thấp ở đất nước này.
Nhằm cứu vãn mọi thứ trước khi quá muộn, mới đây, thủ tướng Fumio Kishida đã công bố một loạt chính sách có lợi cho nam giới bao gồm tăng cường hỗ trợ nuôi con và cam kết để 50% lao động nam được nghỉ thai sản vào năm 2025 và nâng lên 85% vào năm 2030.
Đàn ông Nhật Bản được khuyến khích dành thời gian cho gia đình nhiều hơn.
Tuy nhiên, một số người dân ở xứ sở hoa anh đào vẫn tỏ ra hoài nghi về kế hoạch này. Bởi lẽ, Nhật Bản đã đối mặt với tỷ lệ sinh đẻ thấp và già hóa dân số trong một thời gian rất dài.
Makoto Iwahashi, một thành viên của POSSE, liên đoàn lao động dành cho người trẻ tuổi, chia sẻ rằng dù chính phủ có ý tốt nhưng nhiều nam giới tại nước này vẫn không dám nghỉ phép. Nguyên do là vì họ sợ phải gặp những tác động xấu tới con đường thăng tiến sự nghiệp.
Theo một dự luật được Quốc hội Nhật Bản thông qua vào năm 2021, nam giới sẽ được hưởng 4 tuần nghỉ phép thai sản linh hoạt và nhận 80% lương. Mặc dù vậy, trên thực tế, đàn ông Nhật Bản vẫn "sợ" nghỉ phép vì nó có thể khiến họ bị điều chuyển sang vị trí khác thấp hơn hoặc ít có cơ hội thăng chức.
"Việc điều chỉnh chế độ nghỉ khi sinh con cũng không giúp cho việc tỷ lệ sinh giảm mạnh như hiện nay thay đổi”, anh Iwahashi nói.
Nam giới Nhật lo lắng sẽ mất cơ hội thăng chức nếu xin nghỉ phép để chăm con nhỏ.
Ông Hisakazu Kato, Giáo sư kinh tế tại Đại học Meiji ở Tokyo, cho hay trong những năm qua, các công ty lớn đã dần chấp nhận chuyện nghỉ phép của người lao động khi sinh con, nhưng các công ty nhỏ vẫn còn do dự.
“Các công ty nhỏ sợ phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động do nhân viên nghỉ chăm con. Chính điều này đã tạo áp lực lên những ông bố trẻ muốn được nghỉ chăm con trong tương lai”, ông Kato nói.
Gốc rễ của vấn đề
Vào năm 2022, số ca sinh mới ở Nhật Bản lần đầu tiên giảm xuống dưới 800.000, kể từ năm 1899. Đây là cột mốc mới nhất mà chính phủ đất nước này phải thừa nhận là ngày càng đáng báo động.
"Tôi nghĩ việc điều chỉnh chế độ nghỉ sinh là tốt. Nó sẽ mang lại thái độ tích cực cho cả nam và nữ. Tuy nhiên, nếu không thay đổi văn hóa và thái độ, tác động của chính sách sẽ chỉ có hạn”, giáo sư Kato chia sẻ.
Riki Khorana, 26 tuổi, dự định kết hôn với bạn gái vào tháng 6 năm nay, cho biết chi phí sinh hoạt cao là một trong những mối lo lớn nhất của anh khi lập gia đình. Làm kỹ sư tại một trong những tập đoàn lớn nhất của Nhật Bản ở trung tâm Tokyo, thủ đô của đất nước, anh tự nhận mình là người có thu nhập tương đối cao. Tuy vậy, Khorana hiện vẫn đang sống cùng bố mẹ ở Yokohama, thành phố lớn thứ hai của Nhật Bản, phía nam Tokyo.
Đàn ông Nhật vẫn còn nhiều nỗi lo.
Sau khi kết hôn, anh chỉ có thể lựa chọn ở lại Yokohama do giá thuê nhà và sinh hoạt phí ở Tokyo quá cao. Anh Khorana có kế hoạch sinh 2 người con, nhưng anh sẽ cân nhắc sinh thêm em bé nếu chính phủ có những chính sách hiệu quả hơn.
"Tôi cảm thấy mình không thể có nhiều hơn hai đứa con, thật dễ hiểu khi có những người chỉ sinh một con vì kinh tế không vững mạnh", anh nói.
Trong những năm qua, các chuyên gia cũng chỉ ra tâm lý bi quan phổ biến trong giới trẻ Nhật Bản, những người bị áp lực bởi công việc và không có niềm tin vào tương lai. Chính vì vậy, họ e ngại chuyện sinh con và nếu có con nhỏ, đàn ông Nhật thường là trụ cột của gia đình, không muốn mất việc làm chỉ vì nghỉ phép thai sản.
Ngọc Linh
