Con phố Hàng Cân ngày nay nhỏ, hẹp. Trong khi các con phố xung quanh có nhiều thay đổi theo thời cuộc thì Hàng Cân vẫn giữ nét cổ xưa, nhà nhỏ, mặt tiền “lô xô” nhiều nhà thò ra thụt vào, vỉa hè sát cửa nhà.
Sở dĩ có tên gọi là Hàng Cân, vì thời xưa nơi này sản xuất và bày bán các loại cân ta, tức cân vọt ngang có quả cân bằng đồng hoặc sắt. Cho tới nay, không còn bất kỳ hộ dân nào làm cân ta. Trong ký ức của nhiều người Hà Thành, phố Hàng Cân luôn là tuyến phố sầm uất bậc nhất khu phố cổ Hà Nội.
Giống như nhiều con phố khác ở phố cổ, trên phố Hàng Cân hiện nay vẫn còn nhiều ngôi nhà với “tuổi thọ” lên tới hàng trăm năm tuổi. Trong đó, căn nhà số 42 Hàng Cân luôn được nhắc đến vì có kiến trúc độc đáo.
Được biết, ngôi nhà số 42 trên phố Hàng Cân được xây dựng vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, tới nay đã hơn 130 tuổi. Người xây dựng ngôi nhà là cụ Trần Hữu Lập. Cụ Lập có hai người con trai là ông Trần Hữu Đạt và GS Trần Hữu Tước.
Vào khoảng đầu thế kỷ 20 cụ Lập tận dụng mặt tiền hướng ra đường lớn đã cho mở cửa tiệm Ích – An. Đây được coi như một “siêu thị” thời bấy giờ, bên trong chuyên bán các sản phẩm như bi đất, chè ướp hoặc giấy dó.
Cửa tiệm này đến nay vẫn được duy trì nhưng hoạt động kinh doanh không sầm uất như trước.
Ngôi nhà có diện tích khoảng 108m2, gồm 5 khu vực sinh hoạt. Nhà dạng hình ống, hai tầng: Tầng một có một phòng khách, hai giếng trời để lấy ánh sáng vào nhà phòng bếp và nhà vệ sinh. Tầng hai, được sử dụng làm không gian sinh hoạt của gia đình. Vào thời điểm được xây dựng, nhà số 42 là công trình cao nhất, to nhất trên phố Hàng Cân – Hàng Bồ.
Điểm đặc biệt nhất trong căn nhà này là tầng 2 được làm gần như toàn bộ bằng gỗ lim gồm các công trình như sàn nhà, cột gỗ, cửa sổ, cửa ngoài, hệ thống cầu thang…
Tuy nhiên, dưới tác động của thời gian phần gỗ trong nhà bị mối mọt, xuống cấp khoảng 70%. Để duy sinh cuộc sống trong ngôi nhà, con cháu cụ Trần Hữu Lập phải tiến hành cải tạo song phần khung nhà vẫn được giữ nguyên hiện trạng xưa và tiếp tục bảo tồn cho thế hệ mai sau.
Hữu Thắng
