Với doanh nghiệp và nền kinh tế, dòng vốn giống như mạch máu nuôi dưỡng cơ thể. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp thiếu vốn sẽ kéo lùi sự tăng trưởng, thậm chí dẫn đến doanh nghiệp phải ngừng hoạt động.
Song, trong 3 tháng đầu năm 2023, thị trường tín dụng tăng chậm, trái phiếu doanh nghiệp, thị trường chứng khoán đối mặt với nhiều khó khăn khiến nguồn cung vốn cho doanh nghiệp tiếp tục tắc nghẽn.
Về thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sau giai đoạn tăng trưởng nóng, loạt sai phạm lớn bị cơ quan chức năng xử lý đã khiến niềm tin của nhà đầu tư sụt giảm mạnh. Thị trường gần như đóng băng, không có các đợt phát hành mới, trong khi áp lực rút vốn trước hạn của nhà đầu tư là rất lớn, ảnh hưởng lớn đến kế hoạch kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp.
Theo thống kế của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), trong giai đoạn 16/9/2022 - 31/1/2023 có 54 công ty thông báo quá hạn thanh toán gốc trái phiếu, trong đó phần lớn là doanh nghiệp bất động sản.
Trong tháng 2/2023, chỉ có 2 công ty phát hành trái phiếu riêng lẻ với tổng giá trị 2.000 tỷ đồng. Trong khi đó, theo Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong năm 2023 có tới 285.178 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn, tương đương với 2,4% tổng dư nợ tín dụng hiện tại.
Với thị trường cổ phiếu, các chỉ số chính suy giảm mạnh, huy động vốn qua thị trường này cũng gặp rất nhiều khó khăn.
Dòng tiền vào thị trường sụt giảm trong bối cảnh các tổ chức tín dụng kiểm soát cho vay đầu tư chứng khoán chặt chẽ hơn và lãi suất cho vay ký quỹ tăng; các doanh nghiệp lớn phải thanh lý danh mục đầu tư cổ phiếu để cân đối dòng tiền mua lại trái phiếu doanh nghiệp trong bối cảnh không tiếp cận được nguồn vốn tín dụng ngân hàng; tâm lý lo ngại, thận trọng và niềm tin của nhà đầu tư sụt giảm. Trong khi đó, thanh khoản của các ngân hàng cũng đang gặp nhiều áp lực.
Khối ngân hàng thường đóng góp trên 50% cho tổng vốn đầu tư toàn xã hội.
Ở phương diện tín dụng, theo khả năng cung ứng vốn cho nền kinh tế, khối ngân hàng thông thường đóng góp trên 50% cho tổng vốn đầu tư toàn xã hội và riêng năm 2022 tăng tới 54%.
Năm 2023, Ngân hàng Nhà nước đã đề ra mục tiêu tăng trưởng tín dụng từ 14 - 15%, trong đó ưu tiên cho các ngân hàng có chất lượng tài sản, bộ đệm vốn và chất lượng lợi nhuận tốt, cũng như các ngân hàng thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ các tổ chức tín dụng yếu kém.
Song, theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tăng trưởng tín dụng 3 tháng đầu năm 2023 của nền kinh tế đạt 1,61%. Với tốc độ tăng trưởng này, tăng trưởng tín dụng quý I/2023 mới đạt hơn 11% chỉ tiêu cả năm.
Nhìn nhận từ bối cảnh nhiều thách thức trong năm 2023, nhiều động thái nhằm gỡ khó cho thị trường vốn đã được Chính phủ ban hành với nhiều giải pháp triển khai từ năm 2022.
Hồi tháng 7/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 86 về phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững, nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, huy động nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.
4 tháng sau, Nghị quyết 156 của Chính phủ kết luận phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11/2022 yêu cầu tiếp tục kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, cung cấp vốn tín dụng đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, đồng thời khẩn trương đánh giá, rà soát quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
Trên cơ sở Nghị quyết 156, Thủ tướng Chính phủ ngày 12/12/2022 đã ký Công điện 1156 gửi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế và Công điện số 1163 yêu cầu Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện các biện pháp bảo đảm thị trường trái phiếu doanh nghiệp hoạt động lành mạnh, minh bạch, an toàn, hiệu quả.
Tại Nghị quyết 31 phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 2/2023, Chính phủ tiếp tục yêu cầu các Bộ, ngành tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với tín dụng, thị trường trái phiếu, thị trường bất động sản, giảm mặt bằng lãi suất cho vay, tăng khả năng tiếp cận vốn của người dân, doanh nghiệp.
Tiếp đến, ngày 5/3/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08/2023 sửa đổi, bổ sung Nghị định 65/2022 về phát hành trái phiếu riêng lẻ. Nghị định 08 có nhiều quy định mới đáng chú ý, như thanh toán trái phiếu bằng tài sản, gia hạn thời hạn tối đa 2 năm, tạm dừng áp dụng quy định mới về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp hay bắt buộc xếp hạng tín nhiệm.
Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết số 33 ngày 11/3/2023 về một số giải pháp tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển an toàn, lành mạnh, bền vững. Nghị quyết yêu cầu sự vào cuộc quyết liệt và mạnh mẽ của loạt bộ, ngành, địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn, khôi phục thị trường bất động sản, trong đó có tháo gỡ khó khăn về các nguồn vốn tín dụng, trái phiếu, quỹ đầu tư...
Lần gần nhất, tại Nghị quyết 50 được Chính phủ ban hành ngày 8/4/2023, Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các tổ chức tín dụng tăng trưởng tín dụng với tốc độ hợp lý, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng.
Tiếp tục khuyến khích các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí, phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất huy động và cho vay; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng cho người dân, doanh nghiệp.
Ngân hàng Nhà nước được giao chỉ đạo các ngân hàng thương mại, trong đó chủ lực là 4 ngân hàng gồm: Agribank, BIDV, Vietcombank và Vietinbank triển khai chương trình tín dụng khoảng 120.000 tỷ đồng cho vay đối với chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ.
Đáng chú ý, Chính phủ yêu cầu sớm sửa đổi, bổ sung Thông tư số 16 quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp theo thẩm quyền, đúng trình tự, thủ tục và quy định pháp luật, tăng cường minh bạch, kiểm soát chặt chẽ rủi ro, bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng, góp phần hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp an toàn, lành mạnh, hiệu quả.
Vướng ở đâu, gỡ ở đó
Còn nhớ, trong cuộc họp lần thứ 3 của Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ về ổn định hoạt động thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu doanh nghiệp ngày 31/3 vừa qua, ông Phạm Hồng Sơn - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nói rằng, trong quý I/2023, thị trường chứng khoán vẫn có những tín hiệu tích cực. Hoạt động của doanh nghiệp mặc dù có khó khăn nhưng đã số vẫn tăng trưởng ở hầu hết các nhóm ngành.
Với vai trò là cơ quan trực tiếp quản lý, giám sát thị trường chứng khoán, đảm bảo sự vận hành liên tục, thông suốt, ổn định, minh bạch của thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang và sẽ tiếp tục triển khai đồng các giải pháp nhằm tiếp tục ổn định thị trường chứng khoán trong thời gian tới.
Trong quý I/2023, thị trường chứng khoán vẫn có những tín hiệu tích cực.
Liên quan đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính Ngân hàng (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, việc phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã và đang theo đúng định hướng của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về phát triển cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng; giữa thị trường cổ phiếu và trái phiếu, giữa trái phiếu phủ và trái phiếu doanh nghiệp.
Ông Dương cho biết, các doanh nghiệp đã bước đầu tăng huy động vốn từ phát hành trái phiếu, giảm sự phụ thuộc vào kênh tín dụng ngân hàng, tạo điều kiện để thực hiện định hướng của Ngân hàng Nhà nước về giảm tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn của các ngân hàng thương mại, giảm rủi ro về kỳ hạn cho hệ thống ngân hàng. Nhà đầu tư có thêm sản phẩm đầu tư trên thị trường vốn. Các doanh nghiệp huy động được nguồn vốn trung, dài hạn, đặc biệt là các tổ chức tín dụng.
Còn tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 3/2023 ngày 3/4 vừa qua, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho rằng, để giải quyết khó khăn của nền kinh tế, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp theo nguyên tắc “vướng mắc ở đâu thì tháo gỡ ở đó, cân nhắc các rủi ro”.
Theo bà Hồng, bất ổn tài chính toàn cầu trước mắt chưa tác động lớn đến tài chính tiền tệ Việt Nam, nhưng vẫn phải theo dõi sát vì thị trường biến động sẽ tác động đến dịch chuyển vốn giữa các nền kinh tế.
Hiện Ngân hàng Nhà nước đang phải đối mặt, chịu rất nhiều áp lực, làm sao vẫn điều hành thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, nhưng vẫn phải đảm bảo ổn định hệ thống ngân hàng, thị trường tiền tệ, ngoại hối…
Thống đốc cũng nhìn nhận, thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Qua trao đổi với Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Nhà nước cho rằng, các bộ ngành có thể cân nhắc kiến nghị của tổ chức này, đó là các bộ ngành khó có thể đánh giá các dự án bất động sản, nên cần bên thứ 3 như kiểm toán, để các dự án nào khó khăn tạm thời thì có giải pháp hỗ trợ.
IMF cũng khuyến nghị thực hiện các giải pháp cần tránh rủi ro đối với bảng cân đối tài sản của các tổ chức tín dụng, kiểm soát kỳ hạn bởi thị trường trái phiếu và bất động sản có kỳ hạn dài.
Các chuyên gia cũng từng nhìn nhận, trong bối cảnh nền kinh tế đang gặp khó, bản thân doanh nghiệp cũng phải cơ cấu lại.
Quyết tâm làm lành mạnh thị trường vốn đã được Chính phủ đặt ra ngay từ đầu năm 2023. Nhìn từ kết quả 3 tháng đầu năm nay, để thị trường vốn được khơi thông đúng nghĩa thì vẫn còn nhiều vấn đề cần tháo gỡ, điều đó cần sự quyết tâm, nỗ lực đặc biệt từ doanh nghiệp cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước để cùng đồng hành với nhau.
