Kho tàng kiến thức trong lòng bàn tay

Cuốn sách giá trị bằng chiếc xe đạp Peugeot

Theo UNESCO, tiêu chuẩn của một cuốn sách mini là chiều ngang nhỏ hơn 8cm, trên 8cm là sách thường, chiều dài không tính. Họa sĩ Nguyễn Thành Đàm đã sưu tầm được vài trăm quyển sách mini cả trong và ngoài nước.

Họa sĩ Nguyễn Thành Đàm có thú sưu tầm sách mini từ hồi còn đi học ở Nga năm 1972. Những ngày thứ bảy, chủ nhật, cậu sinh viên khoa Đồ họa & trình bày sách báo thường lang thang ở các hiệu sách và bị hớp hồn bởi những quyển sách thường mà lại nhỏ bằng lòng bàn tay, tinh xảo và đẹp.

"Kích cỡ của một cuốn sách thường là 13x19. Một cuốn sách 300 trang nếu được làm nhỏ đi thì chỉ tốn có dăm trang 13x19 mà kiến thức trong sách vẫn thế. Thế mới biết người ta đã kỳ công như thế nào để làm ra được một cuốn sách mini. Đó không chỉ là một cuốn sách mà còn là một tác phẩm nghệ thuật vô cùng tinh xảo", họa sĩ Thành Đàm hồ hởi chia sẻ.

Cuốn Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản công nhân của Marx-Engels có giá trị bằng chiếc xe đạp Peugeot

Trong bộ sưu tập vài trăm cuốn sách, có lẽ cuốn Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản công nhân của Marx-Engels khiến nhiều người tò mò nhất. Cuốn sách in năm 1978 bằng tiếng Đức, gói gọn trong kích thước 3x4. Cuốn sách mini mà bìa vẫn có thể in chữ chìm mạ vàng, gáy nổi. Cuốn sách nhỏ dày tới 340 trang, từ trang đầu tới cuối mực vẫn đậm nét như nhau. Ông mua nó năm 1982, khi sang Đức tham dự một triển lãm sách. Thật khó để bàn về giá trị của tác phẩm này.

Họa sĩ Thành Đàm chỉ nhớ rằng, thời gian đó ông đã chuẩn bị một khoản tiền để mua một chiếc xe đạp Peugeot nhưng vì nhìn thấy cuốn sách này nên khoản tiền mua chiếc xe đạp theo đó cũng "ra đi".

Họa sĩ Thành Đàm chia sẻ: "Tất cả đều đến với tôi như một sự tình cờ, sự tình cờ của duyên số". Ông muốn nhắc đến cuốn sách Lê-nin của chúng tôi (Unser Lenin) khổ 4x4.6cm trong bộ sưu tập của mình. Cuốn sách được in năm 1970, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của lãnh tụ Lê-Nin và chỉ có 100 cuốn dùng làm quà tặng cho đại diện các phái đoàn nguyên thủ quốc gia các nước tham dự Lễ kỷ niệm sinh nhật Lê-nin.

Năm 2005 trong dịp tham gia giảng dạy lớp tập huấn xuất bản sách mini tại nhà in Tiến Bộ. Một cán bộ trong lớp tập huấn, sau khi nghe thầy Đàm giảng đã nói với thầy rằng nhà anh có một cuốn sách mini quý của bố anh để lại. Bố anh trước đây làm giám đốc nhà in Tiến Bộ, ông thân quen với giám đốc của một nhà in thuộc Liên xô cũ và được người này tặng cho cuốn sách quý Lê-nin của chúng tôi.

Vị cán bộ này kể, từ ngày bố anh mất, anh đặt cuốn sách lên bàn thờ. Thấy họa sĩ Thành Đàm say mê và có bộ sưu tập lớn như thế, anh mang đến tặng để nhiều người được biết về cuốn sách hơn.

Họa sĩ Thành Đàm người đeo kính giới thiệu về tủ sách của mình

Cuốn sách cùng anh hùng Phạm Tuân lên vũ trụ

Trong tủ sách của Thành Đàm có nhiều sách quý nhưng ông tâm đắc nhất với cuốn Tuyên ngôn độc lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa của chủ tịch Hồ Chí Minh, cuốn sách đã cùng anh hùng Phạm Tuân lên vũ trụ. Cuốn sách được chính họa sĩ Nguyễn Thành Đàm sản xuất riêng, in trên nền giấy dó vào năm 1980.

"Lúc ấy ta chuẩn bị đưa nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân lên vũ trụ cùng các nhà du hành Nga. Nhà nước có chỉ thị cho Bộ Văn hóa làm một ấn phẩm để ông Phạm Tuân đem lên vũ trụ. Mọi người loay hoay không biết đem quyển gì, tôi nói rằng bây giờ đem quyển gì cũng khó vì sách xuất bản của ta thời kỳ ấy nặng, đen mà in ấn lại không được đẹp lắm. Lúc ấy nói thật, tôi là "điếc không sợ súng". Tôi đi lên làng Chèm đặt mua giấy dó để về in được mấy đầu sách", họa sĩ Thành Đàm vui vẻ kể lại.

Ban đầu ông dự định gửi sang 3 quyển Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo và Tuyên ngôn độc lập, 3 tác phẩm được xem là 3 bản tuyên ngôn của 3 thời kỳ. Nhưng khi đưa sang Liên Xô cũ, ông Phạm Tuân lúc ấy đã chuẩn bị đầy đủ nên chỉ đem theo một cuốn, đó chính là cuốn Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chủ Tịch. Một ấn phẩm tiếng Việt, mang dấu ấn và có ý nghĩa với người Việt Nam đã cùng anh hùng Phạm Tuân lên vũ trụ.

Khi Phạm Tuân trở về từ vũ trụ, tất cả mọi người ùa ra đón. Vị Tùy viên Văn hóa nhớ đến quyển sách đã đưa cho Phạm Tuân nên tò mò mở ra xem. Bất ngờ vì quyển sách không một chút hư hại, vị này reo lên: "Ồ, giấy của Việt Nam tuyệt vời, mang lên vũ trụ mà quyển sách vẫn còn nguyên vẹn". Thế là mọi người tập trung đến quyển sách và lập tức được đưa về Bảo tàng Vũ trụ của Liên Xô cũ. Còn quyển sách đang trưng bày tại Hội chợ sách Quốc tế là quyển còn sót lại khi họa sĩ Thành Đàm làm công tác kiểm duyệt.

Để gìn giữ những tác phẩm đó, họa sĩ Thành Đàm tự đóng cho mình một chiếc tủ có kích thước 30x50x10. Tủ sách nhỏ mà chứa được 150 cuốn sách, cả một kho tri thức của nhân loại.

Ông cho biết, rất nhiều đơn vị đã hỏi mua tủ sách quý này nhưng ông đều từ chối, ông nói: "Tôi đã gắn bó với nó gần 40 năm nay và không có lý do gì để bán".

Thanh Xuân