NLĐ cần tỉnh táo
Xung quanh câu chuyện một số doanh nghiệp (DN) đưa ra chính sách khuyến khích người lao động (NLĐ) lớn tuổi nghỉ đang diễn ra ở một số DN trong thời gian gần đây, PV báo Người Đưa Tin đã có cuộc trao đổi với luật sư Trương Quốc Hòe - Trưởng văn phòng Luật sư Interla, đoàn Luật sư TP.Hà Nội. LS Hòe cũng đã có những nhìn nhận và đánh giá xác đáng về vấn đề này.
Theo luật sư Hòe, trên thực tế, nếu nhìn nhận dưới góc độ của DN trong cơ chế thị trường như hiện nay, việc DN tính toán, cân nhắc việc làm sao sử dụng lao động hiệu quả, giảm chi phí nhất là chuyện bình thường. Đối với lao động lớn tuổi, làm việc lâu năm, DN phải trả lương cao hơn, tiền đóng bảo hiểm cũng tăng, chưa kể hệ số thưởng ngày lễ, tết cũng cao hơn so với lao động thâm niên ít hơn.
Ảnh minh họa.
Theo quy định, lương tối thiểu vùng mỗi năm đều tăng, các doanh nghiệp hàng năm cũng đều xét tăng bậc lương khiến lương của những lao động lâu năm tăng lên, trong khi năng suất lao động không tăng hoặc tăng không đáng kể, thậm chí là giảm năng suất do tuổi tác. Nếu chấm dứt hợp đồng với người lao động lâu năm và ký hợp đồng với lao động trẻ sẽ có nhiều lợi thế như sức khỏe, năng suất lao động và quan trọng nhất là mức lương thấp hơn rất nhiều.
Luật sư Hòe dẫn chứng, ngoài vấn đề tiền lương, lý do chủ yếu được các DN giải thích cho chính sách giảm lao động lớn tuổi là do đơn hàng giảm sút, đầu tư thiết bị máy móc công nghệ cao đòi hỏi nguồn lao động trẻ được đào tạo… Đây là những lý do chính đáng song có thể gây ra hệ lụy đối với NLĐ nghỉ việc.
Tuy nhiên, không chỉ xem xét cho lợi ích của phía DN, quyền lợi của NLĐ cũng cần đặt ra. Những công nhân lớn tuổi được “khuyến khích” nghỉ việc trước tuổi để nhận một khoản hỗ trợ hấp dẫn, gọi là “ổn định cuộc sống sau khi nghỉ việc”.
Dù số lượng NLĐ lớn tuổi chấp nhận nghỉ việc theo cơ chế “khuyến khích” của DN không nhiều nhưng nếu tình trạng này lan rộng sẽ tác động tiêu cực tới an sinh xã hội, nhất là với những người gần đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí sẽ rất khó gia nhập lại thị trường lao động, làm mất đi cơ hội hưởng lương hưu.
Có thể thấy DN không ép buộc mà chỉ khuyến khích cùng những hỗ trợ nhất định, tuy nhiên công nhân trong diện “khuyến khích ra đi” nếu ở lại có thể bị chuyển công tác hoặc sẽ bị DN làm khó dẫn đến việc bắt buộc phải “tự nguyện” nghỉ việc.
Luật sư Trương Quốc Hòe - Trưởng văn phòng luật sư Interla, đoàn Luật sư TP.Hà Nội.
Ông Hòe dẫn chứng, theo quy định của pháp luật, việc thỏa thuận của DN và NLĐ về việc nghỉ trước tuổi để chấm dứt hợp đồng lao động là hợp pháp, không hề bị pháp luật cấm, với điều kiện DN phải đảm bảo thực hiện các chế độ khác cho NLĐ như: Trợ cấp thôi việc (nếu có), thực hiện thủ tục chốt sổ BHXH…
Song, NLĐ cần tỉnh táo, cân nhắc kỹ lưỡng khi nghỉ trước tuổi. Bởi số tiền nhận được trước mắt có thể lớn, nhưng cũng chỉ tương đương khoảng 1 năm thu nhập. Quan trọng hơn là cơ hội việc làm đối với những lao động lớn tuổi sẽ khó khăn hơn nên khó có điều kiện tiếp tục tham gia BHXH để được hưởng chế độ hưu trí.
Trước tình hình trên, để hạn chế tình trạng DN “khuyến khích” lao động lớn tuổi nghỉ việc, Nhà nước nên có chính sách ưu đãi về thuế DN hoặc cơ chế thoáng hơn đối với DN sử dụng nhiều lao động lớn tuổi (trên 50 tuổi đối với nữ, trên 55 tuổi với nam) nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động như đảm bảo thời gian đóng BHXH, đủ điều kiện đạt tỷ lệ hưởng BHXH cao khi về hưu.
Về phía DN, theo luật sư Hòe, cần phải có những giải pháp như tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng để bố trí những NLĐ đó vào vị trí phù hợp. Phía công đoàn cần tư vấn để NLĐ hiểu rõ những quyền lợi của mình, từ đó quyết định nghỉ hay tiếp tục làm việc. Đồng thời, NLĐ cần cân nhắc khi quyết định nghỉ việc sớm, tránh tình trạng nhận được một khoản tiền, chi dùng hết lại đi kiếm việc làm, tạo ra khó khăn cho cả bản thân NLĐ và khó khăn cho cả xã hội sau này.
DN có mục đích gì?
Về phía Bảo hiểm xã hội Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Thọ - Phó trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam phân tích thêm, các DN vì mục đích lợi nhuận muốn chuyển NLĐ cao tuổi ra khỏi bộ máy của họ để tiếp nhận lao động mới nhanh nhẹn hơn, có kỹ năng hơn.
Ông Đỗ Ngọc Thọ - Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam.
Trong một số trường hợp cũng có việc thỏa thuận nhưng là một chiều khi DN sẽ trợ cấp cho NLĐ thêm một khoản nào đó để NLĐ nghỉ việc. Tuy nhiên, để đánh giá mức độ tới đâu, qua số liệu chi trả trợ cấp thất nghiệp cho thấy vấn đề này tăng, nhưng chưa tới mức quan ngại. Để khắc phục, một mình ngành BHXH không thể làm gì được vì đòi hỏi chính sách vĩ mô của Nhà nước.
Ông Thọ dẫn chứng, hiện nay quỹ bảo hiểm thất nghiệp đang có nội dung chi trả về hỗ trợ chuyển đổi, đào tạo nghề cho NLĐ nhằm khắc phục tình trạng NLĐ bị đào thải do không thích ứng kịp công nghệ. Tuy nhiên nội dung chi này chưa có, chưa phát sinh. Xuất phát từ nhiều lý do và cũng do điều kiện của chúng ta quy định để DN được hưởng các khoản hỗ trợ đó còn ngặt nghèo quá.
Bên cạnh đó, cũng cần có một số chính sách ưu đãi với DN để giữ lại NLĐ vì NLĐ lớn tuổi bị đào thải thường nằm trong nhóm lao động không đòi hỏi kỹ năng nghề cao.
Nguyễn Huệ
