Phát huy vai trò "điều hòa"
Tiếp tục phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9, chiều 19/9 Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về luật Giá (sửa đổi).
Trình bày tờ trình về dự án Luật Giá (sửa đổi) tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, dự thảo luật quy định và đưa thành một điều riêng về lập Quỹ bình ổn giá.
Theo ông Phớc, việc này để đảm bảo tính khả thi, tránh phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục bình ổn, thì mới lập Quỹ. Đây cũng là cơ sở pháp lý để tiếp tục duy trì công cụ Quỹ bình ổn giá xăng dầu.
Tờ trình nêu rõ, quỹ bình ổn giá xăng dầu có cơ chế đặc thù; việc trích lập, sử dụng được thực hiện gắn với các kỳ điều hành giá nhằm tạo bước đệm, hạn chế mức tăng, giảm giá đột biến, ảnh hưởng đến kinh tế xã hội.
Qua đánh giá chi tiết cho thấy, tại thời điểm này giá xăng dầu diễn biễn vẫn rất thất thường, khó dự báo nên cơ chế quỹ vẫn rất cần thiết để điều hành giá trong nước nhằm hạn chế những biến động lớn về giá.
Toàn cảnh phiên họp.
Thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường cho biết, đa số ý kiến của Thường trực Ủy ban này tán thành với đề xuất của Chính phủ vì cho rằng, Quỹ bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính.
Trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luậtthị trường, còn có sự điều hành của Nhà nước, khi quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở thì việc bỏ Quỹ hiện tại là chưa phù hợp.
Thêm nữa, thực tế thời gian qua cho thấy, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì Quỹ bình ổn đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động của giá.
Từ đó, đã giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định đời sống người dân.
Ngoài ra, theo ông Nguyễn Phú Cường, hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang sử dụng mô hình Quỹ bình ổn để ổn định giá xăng dầu trong nước trong những tình huống biến động khó dự báo.
Xuất phát từ lý do trên, tại thời điểm hiện nay, khi giá xăng dầu thế giới còn biến động khó lường, với điều kiện chống chịu hiện tại của Việt Nam, khi chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước còn tương đối dài (10 ngày) thì trước mắt vẫn cần thiết phải duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu.
Tuy nhiên, các ý kiến cũng đề nghị việc duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu nên có thời hạn và thời điểm; việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đòi hỏi linh hoạt hơn nữa;
Trong tổ chức thực hiện cần tăng cường trách nhiệm quản lý; tính công khai, minh bạch; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng, đúng ý nghĩa thực tế.
Một số ý kiến khác
Ở chiều ngược lại, cũng có một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu vì quỹ bình ổn giá xăng dầu là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước và nguồn hình thành được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả.
Hai luồng ý kiến về Quỹ bình ổn giá xăng dầu.
Mặc dù không phải tiền Ngân sách Nhà nước, song lại do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành.
Cùng với đó, hiện nay, giá xăng dầu trong nước đã liên thông với giá thế giới. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.
Ngoài ra, trên thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao như thời gian vừa qua, trường hợp Quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi từ quỹ, thậm chí là vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập quỹ, bù đắp cho phần quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng.
Trường hợp cần điều tiết giá xăng dầu, Nhà nước có thể sử dụng những công cụ khác như thuế, phí hoặc có biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho những đối tượng yếu thế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ giá xăng dầu tăng cao, đó cũng là công cụ điều tiết chủ yếu mà nhiều quốc gia trên thế giới đang áp dụng.
Các ý kiến cũng cho rằng, việc quy định chung chung là Quỹ bình ổn giá như trong Dự thảo Luật có thể chưa chặt chẽ, dẫn đến phát sinh các quỹ khác.
Có ý kiến đề nghị trong trường hợp cần thiết duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu, chỉ nên quy định 1 khoản tại Điều 72 của Dự thảo Luật về chuyển tiếp, không nên quy định thành điều khoản riêng như Dự thảo Luật, ông Cường cho biết thêm.
