Bi hài khoản tiền bồi thường tù oan
Dự kiến ngày mai (6-11), TAND Tối cao sẽ xử tái thẩm vụ án của ông Nguyễn Thanh Chấn trên cơ sở kháng nghị của VKSND Tối cao.
Ngày 4/11, tại trại giam Vĩnh Quang, Tổng cục VIII, Bộ Công an (xã Đạo Trù, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc), Viện KSNDTC đã công bố quyết định kháng nghị bản án phúc thẩm hình sự số 124/PTHS ngày 27/7/2004 của Tòa phúc thẩm - TANDTC tại Hà Nội xử phạt Nguyễn Thanh Chấn, sinh năm 1961, đăng ký nhân khẩu thường trú tại thôn Me, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang mức án tù chung thân về tội “giết người”, đồng thời quyết định trả tự do ngay cho Nguyễn Thanh Chấn
“Cứ ngủ thì thôi, thức lúc nào là tôi kêu oan lúc đó. Tôi gửi nhiều đơn kêu oan lắm, không biết đến tay cơ quan chức năng được bao nhiều. Khi tôi đưa nhiều thì các cán bộ quản giáo còn bảo là anh đưa nhiều quá, rồi động viên tôi.
Tôi nghĩ tôi oan ức quá, nhiều lần cứ nghĩ là thôi buông xuôi bỏ mặc lại vợ con và mẹ nhưng không chết được. Trong tù tôi vẫn khấn tâm linh bố tôi để mong được minh oan” - ông Chấn nói.
Ông Chấn được tự do trong niềm hạnh phúc vỡ òa của người thân, bà con xóm làng vui mừng chào đón người tù oan. Cảnh tượng đó thật cảm động! Dù không phải họ hàng thân thích, nhưng biết bao người có cùng băn khoăn, cơ quan chức năng sẽ bồi thường cho ông Chấn ra sao?
Nhìn lại, trước đó, đã có không ít vụ tù oan khoảng thời gian dài mới được trả tự do. Gần đây nhất là ngày 12/3/2013, tại trụ sở UBND xã Hồ Đắc Kiện (huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng), ông Lê Văn Trúc – Chánh án TAND huyện Mỹ Tú, đã chính thức có lời công khai xin lỗi anh Trương Hoàng Hiếu (SN 1983, trú tại xã Hồ Đắc Kiện) cùng gia đình. Trong lời xin lỗi của ông Trúc có đoạn:
“Trước chính quyền và nhân dân địa phương, TAND huyện Mỹ Tú công khai xin lỗi anh Trương Hoàng Hiếu và gia đình. Trong thời gian qua, cơ quan tiến hành tố tụng đã gây oan sai cho anh Hiếu. Việc gây oan sai của cơ quan tố tụng đã tạo nên những thiệt hại lớn về mặt vật chất, tinh thần cho anh Hiếu và gia đình”.
Và như vậy, anh Trương Hoàng Hiếu bị tù oan hơn 900 ngày, nhưng chỉ được xin lỗi trong vòng… 5 phút.
Nếu xác định ông Chấn oan, Tòa án sẽ phải bồi thường vì hơn 10 năm Nguyễn Thanh Chấn phải mặc áo tù thế này.
Ngày 11/3/2012, viện KSND huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước đã bồi thường 500 triệu đồng cho 6 người bị bắt ngồi tù oan tổng cộng gần 190 tháng. Hay, trước đó, ngày 23/12/2004 ông Trần Văn Chiến (sinh năm 1960, ở ấp Nam, Tân Điền, Gò Công Đông, Tiền Giang) được giải oan sau 16 năm 3 tháng thụ án trong tù. Hung thủ thật sự đã bị bắt, và ông Chiến được TAND tỉnh Tiền Giang đền bù oan sai 252 triệu đồng, đồng thời, xin lỗi trên ba tờ báo trung ương và địa phương.
Một ngày tù oan bồi thường 115.000 đồng?
Ở trường hợp của ông Nguyễn Thanh Chấn, hiện nay, chưa có quyết định cuối cùng về mức bồi thường mà ông được hưởng. Tuy nhiên, theo một chuyên gia, ông Chấn có thể được bồi thường một khoản tiền khoảng hơn 100 triệu theo Điều 32 và Điều 46 của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định ngày 18/6/2009 về thiệt hại và bồi thường của Tòa án nhân dân trong hoạt động tố tụng hình sự.
Theo luật sư Phạm Công Út (Đoàn luật sư TP.HCM), nếu Hội đồng tái thẩm tuyên hủy bản án đã xử tội chung thân ông Nguyễn Thanh Chấn, ra quyết định đình chỉ vụ án thì ông Chân được xem là người bị xét xử oan sai, hoàn toàn có quyền yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng (trường hợp này là Tòa án) phải bồi thường thiệt hại do đã làm oan cho ông.
Theo quy định của pháp luật, người bị oan sai có quyền yêu cầu cơ quan tố tụng phải bồi thường tất cả các khoản thiệt hại do việc oan sai gây ra.
Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước quy định, người bị xử oan có quyền yêu cầu cơ quan tố tụng đã gây oan sai phải bồi thường toàn bộ thiệt hại về vật chất và tinh thần cho mình. Cụ thể các khoản bồi thường gồm: thiệt hại về tài sản (tài sản của ông Chấn bị mất mát, hư hỏng, thu giữ trong quá trình tố tụng nếu có), thiệt hại về thu nhập đáng lẽ ra ông Chấn có thể làm ra được nếu không bị ngồi tù, thiệt hại về sức khỏe và quan trọng nhất là thiệt hại về tinh thần.
Đối với khoản bồi thường về tinh thần, việc bồi thường áp dụng theo quy định của điều 47 Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước. Trường hợp của ông Nguyễn Thanh Chấn đã bị tạm giam ngày 28-9-2003, đến ngày 4-11-2013 được trả tự do, nhẩm tính ông Chấn đã bị giam oan khoảng 3686 ngày.
Theo điều 47 Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước, thiệt hại do tổn thất về tinh thần trong trường hợp bị tù giam được tính: mỗi ngày tù giam oan được bồi thường 3 ngày lương tối thiểu (theo mức lương tối thiểu của nhà nước quy định tại thời điểm bồi thường).
Với mức lương tối thiểu hiện nay là 1.150.000 đồng/tháng, tức ông Chấn chỉ có thể được bồi thường thiệt hại về tinh thần khoảng 115.000 đồng/ngày bị giam oan. Còn những ngày ông bị khởi tố, truy tố, xét xử nhưng không bị giam sẽ được bồi thường bằng một ngày lương tối thiểu (khoảng 38.300 đồng).
Ngoài ra, ông Chấn cũng có quyền đòi bồi thường các tài sản bị hư hỏng trong quá trình điều tra, truy tố, xét sử (nếu có); phần thu nhập bị mất do thời gian bị ngồi tù. Về nguyên tắc, việc bồi thường thu nhập sẽ căn cứ vào nghề nghiệp, công việc mà trước đây ông Chấn đã làm có khả năng tạo ra thu nhập trung bình bao nhiêu thì cơ quan gây oan sai cho ông sẽ phải bồi thường bấy nhiêu. Ông Chấn cũng phải có trách nhiệm chứng minh thu nhập của mình trước khi bị bắt là bao nhiêu.
Theo điều 46 Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước thì trường hợp cá nhân có thu nhập không ổn định và không có cơ sở xác định cụ thể hoặc thu nhập có tính chất thời vụ thì việc bồi thường thu nhập sẽ dựa vào mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại tại địa phương. Trường hợp không xác định được thu nhập trung bình thì tiền bồi thường được xác định theo mức lương tối thiểu chung đối với cơ quan nhà nước tại thời điểm giải quyết bồi thường.
Bên cạnh đó, ông Chấn cũng có quyền đòi cơ quan tố tụng phải bồi thường do việc bị giảm sút sức khỏe của mình vì phải ngồi tù oan.
Theo Luật thì ngoài việc bồi thường, nếu xác định ông Chấn bị oan thì Tòa án sẽ phải khôi phục danh dự cho ông Chấn bằng việc cải chính, xin lỗi công khai. Việc xin lỗi, cải chính công khai được thực hiện bằng các hình thức như: trực tiếp xin lỗi, cải chính công khai tại nơi cư trú hoặc nơi làm việc của ông Chấn có sự tham dự của đại diện chính quyền địa phương, đăng lời cải chính, xin lỗi trên một tờ báo trung ương và một tờ báo địa phương trong ba số liên tiếp.
