Độc đáo đón Tết bằng bánh chưng đen của người Thái vùng biên

Độc đáo đón Tết bằng bánh chưng đen của người Thái vùng biên

Chủ nhật, 05/03/2017 | 13:36
0
Với người Thái, ngày cuối cùng của năm cũ, lễ gội đầu đặc biệt quan trọng, mọi người cùng nhau ra suối gội đầu, để tống tiễn những điều không may trong năm cũ, đón niềm vui, hạnh phúc trong năm mới.

Con đường nhựa độc đạo dẫn lên bản Cao Vều (xã Phúc Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An), bản xa nhất vùng biên Việt – Lào khá quanh co, nhưng phong cảnh nên thơ. Sáng sớm sương mù giăng kín, không gian tĩnh mịch, hai bên đường những ngôi nhà sàn nép mình dưới tán cây rừng xanh mướt, ruộng chè bậc thang, đồi cao su trải dài khiến cho người đi đường có cảm giác ấm cúng. Bản Cao Vều được chia thành 4 bản nhỏ là Vều 1, Vều 2, Vều 3, Vều 4.

Xã hội - Độc đáo đón Tết bằng bánh chưng đen của người Thái vùng biên

Phụ nữ Thái ai cũng hát hay múa đẹp và đánh cồng chiêng. Tết đến xuân về phụ nữ tại bản Cao Vều tập trung tại nhà văn hóa thôn để ca múa hát. (ảnh: Thành Long). 

Theo tìm hiểu của PV, bản Cao Vều chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đặc biệt là người dân tộc Thái. Cuộc sống của người dân nơi đây đã thay đổi, nhưng phong tục truyền thống đón Tết Nguyên đán vẫn được người Thái gìn giữ và được truyền từ đời này sang đời kia. Điều ít ai biết, xưa kia người Thái đón Tết hầu như quanh năm. Trong năm có rất nhiều lễ tết, đầu năm là tết cơm mới sau khi lúa đã chín vàng. Sau đó là tết mừng nhà mới (Tết uống rượu - PV), Tết ông Táo, Tết đón sấm đầu năm, tết Síp Sí (14/7 âm lịch), Tết độc lập (2/9)... Hiện, người Thái chỉ đón Tết Nguyên đán.

Trưởng bản Vều 1 Hà Văn Châu cho PV biết: “Ngay từ đầu năm người Thái đã nuôi một con lợn đến cuối năm làm thịt đón Tết Nguyên đán. Nhà nào nhiều người sẽ nuôi một con, nhà ít thì đụng lợn để cùng san sẻ. Các phong tục truyền thống đón Tết Nguyên đán của người Thái vẫn được duy trì và gìn giữ. Nhưng những hủ tục lạc hậu đã được bỏ”. 

Người Thái chuẩn bị đón Tết Nguyên đán từ khá sớm. Vào những ngày cận Tết, nhà nhà nô nức chuẩn bị quần áo mới, thịt lợn, đồ ăn và các trò chơi dân gian để phục vụ vui chơi. Ngày 25 tháng Chạp là phiên chợ cuối cùng trong năm, người dân trong bản đi chợ mua bán rất tấp nập. Sáng 27 hoặc 28 tháng Chạp, trưởng bản sẽ đứng ra tổ chức cả bản cùng tổng vệ sinh cho sạch sẽ đón Tết. Tối 29 nhà nhà bắt đầu gói bánh chưng để chuẩn bị sáng 30 sẽ luộc.

Trò chuyện với PV, bà Hà Thị Hương (55 tuổi, dân tộc Thái, trú tại bản Vều 1) vui vẻ nói: “Ngày 30 Tết, theo tục lệ, tất cả các thành viên trong gia đình đều đi gội đầu, tắm rửa dưới suối. Tục lệ này mang ý nghĩa tống tiễn những điều không may mắn trong năm cũ để đón niềm vui, hạnh phúc trong năm mới sắp đến. Đối với phụ nữ, lễ mặc áo váy mới rất quan trọng. Trang phục, váy áo có màu sắc sặc sỡ hơn ngày thường, đặc biệt là mặc áo Thái dài và đeo thêm đồ trang sức”.

Bà Hà Thị Hương cho hay, cũng giống như người Kinh, bánh chưng không thể thiếu trong ngày tết. Người Thái sẽ gói hai loại bánh chưng là bánh chưng đen và trắng không có nhân. Để làm bánh chưng đen phải đốt rơm lên, lấy tro giã lẫn gạo nếp trắng rồi sàng sạch muội tro mà bánh vẫn giữ được màu đen tự nhiên. Còn bánh chưng trắng là màu của gạo nếp, nên không phải cho gì thêm. Bánh không nhân từ xa xưa người Thái đã làm như vậy vì cho rằng hương vị bánh chưng là từ lá dong và mùi thơm của gạo.

Xã hội - Độc đáo đón Tết bằng bánh chưng đen của người Thái vùng biên (Hình 2).

Trong những ngày Tết, đồng bào dân tộc Thái tại bản Cao Vều hoạt động ca múa hát diễn ra cả ngày (ảnh: Thành Long). 

Trước đây, đồng bào Thái có tục gọi hồn, làm vía cho các thành viên trong gia đình vào một tối trước khi bước sang năm mới có thể vào ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp. Theo đó, người Thái sẽ thịt hai con gà trống, một con gà để cúng tổ tiên, một con dùng để gọi hồn cho các thành viên trong nhà.

Để gọi hồn, người dân sẽ phải mời ông Mó (thầy cúng – PV) về làm lễ. Ông Mó sẽ lấy của mỗi người một chiếc áo, bó lại một đầu với nhau, vắt lên vai. Trên tay ông Mó lúc đó cầm một thanh củi đang cháy, rồi mang số áo đó ra đầu làng gọi hồn hai ba lần sau đó về chân cầu thang nhà sàn lại gọi một lần nữa. Xong việc, ông Mó sẽ buộc một sợi chỉ đen vào cổ tay từng thành viên gia đình để trừ tà. Sợi chỉ đó phải để tự đứt, theo dân gian nếu người đeo tự ý rứt đứt thì chủ nhân dễ bị ốm hoặc gặp chuyện chẳng lành.

Kể về phong tục Tết, Trưởng bản Hà Văn Châu nói, vào đêm giao thừa, người lớn cùng ngồi quây quần bên bếp lửa ấm ấp để chào đón năm mới. Vừa sưởi ấm vừa chú ý nghe ngóng xem trong đêm ấy, con gì kêu trước để dự đoán thời tiết cả năm. Nếu nghe thấy tiếng con nai rừng kêu trước thì sang năm mới sẽ làm ăn khó, thời tiết không thuận lợi.

Trường hợp con mèo mà kêu trước thì sang năm mới sẽ loạn cọp... Trong khi đó, tại nhà sàn lớn nhất bản, nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, các chàng trai, cô gái sẽ nhảy múa, hát bên tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng hát giao duyên vẫn vang lên đều đặn trong đêm giao thừa. Đặc biệt, người Thái có tục giữ bếp luôn đỏ lửa trong suốt đêm giao thừa. Nhà nào để bếp lửa mà tắt thì năm mới sẽ gặp phải nhiều điều không may mắn.

Tết đến xuân về, bản Cao Vều như được thổi luồng sinh khí mới. Ai nấy cũng đều chúc nhau một năm mùa màng bội thu, gia đình phát tài, phát lộc. Chị Hà Thị Nhàn (dân tộc Thái, trú tại bản Vều 2) bảo rằng: “Năm mới, điều tối kỵ của người dân bản Cao Vều đó là nói tục, chửi bậy. Nếu ai có lỡ miệng thì ắt sẽ xui xẻo cả năm. Thế nên, ai nấy đều giữ gìn lời ăn tiếng nói, không chửi mắng nhau, không nói năng tục tằn thô lỗ, không đòi nợ nhau, không nói xấu nhau trong ngày đầu xuân”.

Chị Nhàn kể, ngày trước, người Thái có tục lấy nước cầu may, bởi nước mang đến sự tốt lành, thịnh vượng, nuôi sống muôn loài. Việc lấy nước phải được thực hiện trước khi gà gáy canh 1. Chưa kịp lấy nước mà gà đã gáy sẽ không còn ý nghĩa. Người dân có thể xuống suối lấy nước, nhưng lấy được nước suối từ đầu nguồn thì nước sẽ mát trong, thanh khiết hơn. Nước suối đầu nguồn mang về uống và rửa mặt, trong những giây phút đầu tiên của năm mới thì năm đó cả gia đình sẽ luôn mạnh khỏe, gặp nhiều may mắn.

Xã hội - Độc đáo đón Tết bằng bánh chưng đen của người Thái vùng biên (Hình 3).

Mâm cỗ ngày Tết của người Thái được bày biện rất cẩn thận và đầy đủ. 

Người Thái chuẩn bị mâm cỗ ngày Tết khá công phu và cẩn thận. Họ lấy đầu và 4 chân lợn làm đồ cúng đặt cùng thịt giàng, bánh chưng, cá kho... Có 3 mâm cúng, mâm đặt trên cao là để cúng tổ tiên nhà chồng, còn mâm thấp hơn cúng tổ tiên nhà vợ, mâm thứ ba là cúng các thần trong nhà như thần bếp, thần thổ dưới chân cầu thang và những vong hồn của những người chết oan, chết trẻ...

Ngày mồng một Tết, bố mẹ, hay chủ nhà không ra khỏi cửa mà chờ con rể đến chúc phúc. Vào ngày đầu năm, họ không quên đem dao, rựa vừa đi ra đường vừa phát quang để thông thoáng cho năm mới. Đặc biệt, người Thái kiêng vứt lá dong xuống gậm sàn, kiêng quét nhà vào ngày mùng một tết. Vui nhất trong những ngày tết là hội “phọn cồng, phọn cóng”, người dân tha hồ vui chơi nhảy sạp, tung còn trong tiếng cồng, tiếng chiêng rộn rã. Hội vui thường kéo dài cho đến rằm tháng Giêng mới kết thúc.

 

Giữ cái tốt bỏ hủ tục

Chủ tịch UBND xã Phúc Sơn Nguyễn Văn Tráng nói với PV: “Bản Cao Vều chủ yếu là dân tộc Thái sinh sống. Trước đây người Thái đón nhiều Tết trong một năm, vừa tốn kém và thời gian chơi nhiều, nhưng nay họ chỉ đón Tết Nguyên đán.

Nhờ sự hỗ trợ của Nhà nước, hướng dẫn làm ăn của bộ đội biên phòng mà đời sống người dân dần khấm khá hơn. Chúng tôi cũng thường xuyên tuyên truyền bà con xây dựng nếp sống văn hóa mới. Những giá trị truyền thống, phong tục tốt đẹp nên giữ gìn và phát huy còn hủ tục lạc hậu nên bỏ. Đồng bào Thái giờ đón Tết Nguyên đán rất ấm cúng, hiện đại, nhưng vẫn bảo tồn, giữ gìn được nét văn hóa, phong tục đặc trưng của người Thái”.

Vũ Phương

 

Cùng tác giả

Xử phạt 30 triệu đồng công ty ‘tuồn’ nguyên liệu làm thuốc ra ngoài

Thứ 7, 26/08/2017 | 10:19
Cục Quản lý Dược vừa xử phạt công ty CP dược phẩm Hóa dược – Dược phẩm 1 về hành vi bán nguyên liệu làm Vitamin C cho đơn vị không có chức năng sản xuất thuốc thành phẩm.

Shophouse: Bộ Xây dựng khẳng định quảng cáo sai sẽ bị xử lý

Thứ 2, 21/08/2017 | 06:30
Bộ Xây dựng cho biết, khái niệm shophouse chưa được đề cập và chưa có quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật. Hành vi quảng cáo sai sự thật, gian lận, lừa dối khách hàng sẽ bị xử lý.

Chính phủ thống nhất không nhận chìm gần 1 triệu m3 chất nạo vét

Thứ 5, 17/08/2017 | 14:49
Theo đó, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng đã chủ trì cuộc họp giữa các bên có liên quan và thống nhất sử dụng chất nạo vét để san lấp mặt bằng Cảng tổng hợp Vĩnh Tân.

Một bộ phận cán bộ hành chính còn quan liêu

Thứ 5, 03/08/2017 | 06:30
Chủ tịch Hội Luật gia TP.Hà Nội Nguyễn Hồng Tuyến cho rằng, có tình trạng khiếu nại của người dân chậm được giải quyết hoặc không giải quyết là sự quan liêu, cửa quyền của một bộ phận cán bộ hành chính.

Đề thi GDCD THPT Quốc gia 2017: Tình huống pháp lý thiếu dữ liệu

Thứ 3, 01/08/2017 | 10:04
Hai tình huống pháp lý trong câu 115 mã đề 305 và câu 119 mã đề 301 khá mơ hồ dẫn đến một câu nhiều đáp án đúng, câu thiếu dữ liệu. Điều này khiến không ít thí sinh bị thiệt thòi.
Cùng chuyên mục

Lý giải vụ tên lửa Nga tấn công kho chứa khí đốt ngầm ở Ukraine

Thứ 5, 28/03/2024 | 16:15
Cho đến nay, Nga vẫn kiềm chế các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng Ukraine hỗ trợ vận chuyển khí đốt tới các khách hàng châu Âu.

TikToker tố "bị đuổi vì ngồi xe lăn": Vi phạm nguyên tắc ứng xử chung

Thứ 5, 28/03/2024 | 16:14
Đại diện Sở TT&TT Hà Nội cho biết, nam TikToker đã vi phạm 2/4 nguyên tắc ứng xử chung là tôn trọng tuân thủ pháp luật và chịu trách nhiệm về các hành vi ứng xử.

Quảng Bình: Đại hội Hội Luật gia huyện Quảng Ninh nhiệm kỳ 2024 - 2029

Thứ 5, 28/03/2024 | 16:11
Ngày 28/3, Hội Luật gia huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình tổ chức Đại hội Hội Luật gia huyện Quảng Ninh lần thứ III, nhiệm kỳ 2024- 2029.

Điện Biên tập trung nguồn lực cho Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ

Thứ 5, 28/03/2024 | 16:00
Thường trực Ban Bí thư đề nghị các cơ quan, mỗi cá nhân cần toàn tâm, toàn ý, phát huy cao nhất trách nhiệm, năng lực thực hiện tốt phần việc được giao, đảm bảo Lễ kỷ niệm thành công tốt đẹp.

Nghệ An: Nâng chất lượng lao động để giải quyết tình trạng thất nghiệp

Thứ 5, 28/03/2024 | 16:00
Ngoài việc doanh nghiệp gặp khó khăn thì mặt bằng trình độ tay nghề còn thấp đã dẫn đến tình trạng nhiều người lao động phải nghỉ việc.
     
Nổi bật trong ngày

Vẫn còn nhiều "băn khoăn" về 2 phương án rút bảo hiểm xã hội một lần

Thứ 4, 27/03/2024 | 19:00
Quy định về hưởng BHXH một lần trong Dự thảo lần này là nội dung được dư luận đặc biệt quan tâm.