Vết thương chí mạng khiến Phineas Gage bị tổn thương não và hỏng một bên mắt.
Khi nhắc đến những bí ẩn chưa được khám phá trên thế giới, chúng ta thường nghĩ đến những vùng đất hoang dã chưa ai đặt chân tới, đến đáy vực sâu thẳm dưới đại dương, hoặc những nơi xa vô cùng tận ngoài không gian. Tuy nhiên, ngay bản thân bên trong cơ thể con người mỗi chúng ta cũng có những điều kỳ lạ mà chưa nhà khoa học nào có thể giải mã.
Bí ẩn y học kinh điển nhất trong lịch sử nhân loại
Một trong những trường hợp tiêu biểu nhất có thể kể đến là của Phineas Gage – viên quản lý đường sắt đã sống sót thần kỳ sau một thương tích mà nhiều người nghĩ rằng sẽ giết chết ông. Gage đã sống nốt quãng đời còn lại của mình như một người bình thường và trở thành một trong những bí ẩn kỳ quái nhất trong lịch sử y học cho đến tận 170 năm sau đó.
Câu chuyện bắt đầu vào ngày 13/9/1848, người đàn ông này cùng đội công nhân làm nhiệm vụ cho nổ những tảng đá để dọn đường cho đoàn xe lửa ở Cavendish, Vermont, nước Mỹ. Đây là công việc rất nguy hiểm vào thời điểm đó khi muốn phá đá, người ta phải nhồi thuốc nổ vào lỗ khoan bằng cách dùng một cái dầm sắt dài hơn 1m và nặng khoảng 6kg.
Trên lý thuyết, lực nổ từ bên trong sẽ làm tảng đá tan thành từng mảnh vụn, nhưng một tai nạn không may đã xảy ra. Tác động của vụ nổ đã khiến cho thanh dầm sắt đâm xuyên qua hộp sọ từ đỉnh đầu, xuyên qua các thùy não trái, phá vỡ một phần não bộ và đẩy nhãn cầu ra khỏi hốc mắt Gage.
Lẽ ra giống như bao kết cục bi thảm khác, tai nạn kinh hoàng như vậy sẽ không ai có thể sống sót nổi, nhưng không ngờ, Gage không những “chết đi sống lại” màcòn hoàn toàn tỉnh táo. Mặc dù bị mù một mắt và choáng váng nhẹ, người đàn ông này dường như không cảm thấy đau đớn hay sợ hãi mà còn rút thanh dầm sắt ra khỏi đầu mình trước sự chứng kiến của mọi người.
Sau khi được bác sĩ gắp các mảnh xương nhỏ và sắp xếp lại các mảnh xương lớn, toàn bộ phần lỗ hổng để lại trên đầu được quấn lại đơn giản như thể vá một chiếc săm xe. Vài ngày sau, Gage rơi vào trạng thái bán hôn mê do não nhiễm nấm. Lo sợ điều xấu nhất xảy ra, gia đình ông chuẩn bị sẵn quan tài. Nhưng sau khi được bác sĩ rút mủ qua đường mũi, viên quản lý đường sắt dần bình phục. Dẫu vậy, vết thương đã không bao giờ lành lại hoàn toàn và để lại một lỗ hổng dài 5cm và rộng 10cm trên hộp sọ của viên quản lý đường sắt này.
Trong thời đại mà khả năng điều trị chấn thương não vẫn còn hạn chế như thế kỷ 19, trường hợp sống sót của Gage được cho là hi hữu chưa từng có. Thậm chí ngay cả khi xét trong điều kiện khoa học công nghệ phát triển như ngày nay, người ta cũng không mong đợi một người nào đó có thể sống sót qua khỏi tai nạn khủng khiếp như vậy.
Phác họa hộp sọ của Phineas Gage.
Câu chuyện của Gage từng là chủ đề hoài nghi của nhiều nhà khoa học và chuyên gia y tế khi coi đây là câu chuyện bịa đặt. Tuy nhiên, sau khi tận mắt nhìn thấy vết thương và cuộc sống của Phineas Gage, tất cả đều phải đồng tình đây là một trường hợp sống sót kỳ diệu. Viên quản lý đường sắt trở thành nhân vật nổi tiếng vào thời điểm đó cả với công chúng và trong lĩnh vực y học. Về sau này, trường hợp của Gage luôn được biết đến là một trong những bí ẩn y học kinh điển nhất trong lịch sử nhân loại.
Mặc dù nổi tiếng với câu chuyện đáng kinh ngạc của mình, những ngày sau khi xảy ra tai nạn không phải hoàn toàn tốt với Gage. Những người xung quanh bắt đầu để ý đến những thay đổi tính cách bất thường của người đàn ông này.
Biến đổi tính cách sau tai nạn
Trước đó, Gage vốn được biết đến là một nhà quản lý có tính cách điềm đạm, lịch sự. Sau tai nạn, ông trở thành một người thiếu kiên nhẫn, nóng tính và hay nói tục. John Martyn Harlow - bác sĩ riêng của Gage mô tả sự thay đổi: “Ông ấy trở nên liều lĩnh, bạo lực và bốc đồng, không có khả năng tập trung vào bất cứ điều gì, khác xa với những gì nhà tuyển dụng đã từng mô tả như là một nhân viên quy tắc và điềm đạm”.
Cách hành xử kỳ lạ khiến Gage bị mất việc, bạn bè xa lánh. Gage tìm đến những công việc lặt vặt ở một trang trại nhỏ vùng Santa Clara, California. Ngoài những thay đổi tính cách, Gage cũng thường xuyên lên cơn động kinh, nguyên nhân có thể do các vết sẹo hình thành trên não. Về sau này, khi sức khỏe xấu đi, ông chuyển đến khu vực San Francisco để sống với mẹ, anh rể và em gái.
Sau khi qua đời, hộp sọ của ông đã được nghiên cứu rộng rãi bởi các nhà khoa học sau này. Vùng thùy trán bị phá hủy 11% trong vụ tai nạn được cho là nguyên nhân gây ra những thay đổi trong nhân cách của Gage. Cho đến ngày nay trường hợp kỳ lạ của Phineas Gage vẫn được coi như một ví dụ điển hình đầy hấp dẫn về bí ẩn của bộ não người và được thảo luận bởi các nhà thần kinh, các bác sĩ và nhà tâm lý học.
Sọ của ông cùng thanh dầm sắt được trưng bày ở bảo tàng Giải phẫu Warren thuộc đại học Y Harvard.
