Không nên tầm thường hóa giá trị của bằng cấp

Vừa rồi, có hai câu chuyện liên quan đến bằng cấp đáng chú ý. Một là thông tin tỉnh Quảng Ngãi loại khỏi quy hoạch tất cả những người sinh từ 1976 tới nay chưa có bằng đại học chính quy. Hai là sự thay đổi trong quy định về hình thức đạo tạo cũng như văn bằng của bậc giáo dục đại học ở dự thảo sửa đổi bổ sung luật Giáo dục đại học.

Trước hết, hãy cùng bàn về tiêu chuẩn được bổ nhiệm chức vụ cao hơn mà tỉnh Quảng Ngãi đề ra.

Theo Quyết định số 61/2017/QĐ-UBND ban hành ngày 15/9 của UBND tỉnh Quảng Ngãi về quy định tiêu chuẩn chức danh trưởng phòng, phó phòng được, người được bổ nhiệm "phải có trình độ đại học trở lên theo chuyên ngành, chuyên môn phù hợp với lĩnh vực công tác của vị trí, chức danh bổ nhiệm", đồng thời:

-Trưởng, phó phòng và tương đương thuộc sở ban ngành, sinh từ năm 1965 đến 1975 tốt nghiệp đại học hệ chính quy. Trường hợp tốt nghiệp đại học không chính quy thì phải có quá trình công tác và năng lực thực tiễn vượt trội.

-Các trường hợp sinh từ sau năm 1975 trở đi phải tốt nghiệp đại học chính quy.

Giải thích về tiêu chuẩn này trên báo Giáo dục Việt Nam, ông Đoàn Dụng - Giám đốc sở Nội vụ tỉnh Quảng Ngãi khẳng định việc lựa chọn, bổ nhiệm cán bộ theo quy định kể trên “có thể chặn được tình trạng tuyển dụng, bổ nhiệm con ông cháu cha (chỉ những người chưa xứng đáng) lọt vào bộ máy công quyền.”

Bản thân ông Dụng cũng đã thử đi học lớp đại học tại chức để đưa ra so sánh và kết luận rằng “sinh viên được đào tạo ở hai hệ đào tạo này khác nhau một trời một vực.”

Trước Quảng Ngãi, hàng loạt các tỉnh như Quảng Nam, Hà Nam, Nam Định, Đà Nẵng, Quảng Bình... cũng nói không với hệ tại chức.

Trong khi đó, nếu dự thảo luật Giáo dục đại học sửa đổi được thông qua, tên loại hình đào tạo (chính quy/tại chức) sẽ không được ghi lên văn bằng như quy định hiện tại nữa. Cụ thể, tại Khoản 2, Điều 6, các trình độ đào tạo của giáo dục đại học được thực hiện theo hai hình thức là đào tạo tập trung và đào tạo không tập trung.

Giải thích về sự thay đổi này, bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng vụ Giáo dục đại học cho biết tập trung hay không tập trung đều được xây dựng trên cùng một chuẩn chương trình, chuẩn giáo viên, chuẩn đầu ra và đây sẽ là sự khẳng định với xã hội về chất lượng đào tạo của trường.

Nếu như việc đưa ra tiêu chuẩn phải sở hữu bằng tốt nghiệp đại học chính quy tại một số địa phương cho thấy một vấn đề tồn tại bấy lâu nay, đó là sự phân biệt “tại chức” và “chính quy” trong xã hội; thì việc “cắt bỏ” hệ đào tạo tại chức, chính quy trên các tấm bằng, theo tôi là một giải pháp mơ hồ, “nhảy cóc”.

Câu “dốt như chuyên tu – ngu như tại chức” đã phần nào nói lên định kiến phổ biến về sự yếu kém của chất lượng giáo dục thường xuyên mà cụ thể là những “sản phẩm” ra lò từ hệ đào tạo này.

Bởi vậy, muốn xóa đi định kiến ấy, chỉ có một cách duy nhất là đảm bảo người được cấp bằng, dù tại chức hay chính quy cũng phải có đủ kỹ năng cần thiết để xử lý công việc chuyên môn. Làm được điều này thì trường đại học tự khắc khẳng định được chất lượng đào tạo, khẳng định đầu ra, giáo viên và chương trình của mình đạt “chuẩn” – cái chuẩn mà thị trường lao động chờ mong.

Còn ở thời điểm này, khi các hệ đào tạo vẫn tuyển sinh riêng, thi tốt nghiệp riêng và sự quan tâm đến chất lượng đào tạo, ý thức “cẩn thận khi cấp các văn bằng” của các trường mới hiện rõ trong… hy vọng của bộ GD&ĐT thì bằng cấp vẫn nên phản ánh sự cố gắng, công sức của cá nhân trong một giai đoạn cụ thể.

Chưa cần nhắc đến những câu chuyện trà dư tửu hậu gây bức xúc xoay quanh sự khác biệt giữa hai loại hình đào tạo, điểm dễ thấy nhất là, sinh viên theo học hệ chính quy phải mất nhiều thời gian hơn người theo học hệ tại chức. Ta không nên tầm thường hóa giá trị, trộn lẫn vàng thau và từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho các trường hợp đăng ký học tại chức chỉ để lấy bằng, lên chức, lên lương.

Và điều quan trọng hơn cả, trước khi mơ đến một tương lai bổ nhiệm, tuyển dụng không phụ thuộc vào những tấm bằng, ta cần đảm bảo không để xảy ra tình trạng bằng cấp chịu thua bằng… lòng cái đã!

Trương Chi

*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.